Đây là hệ thống thủy lợi trong khuôn khổ nghiên cứu của đề tài cấp Nhà nước: “Nghiên cứu ứng dụng các giải pháp khoa học công nghệ phòng chống hạn hán phục vụ phát triển nông nghiệp bền vững ở các tỉnh miền núi phía Bắc” do Trung tâm tư vấn PIM thực hiện.
I. Giới thiệu chung
Hệ thống thủy lợi Cầu Sơn – Cấm Sơn do Công ty khai thác công trình thủy lợi Cầu Sơn quản lý, là hệ thống thủy nông liên tỉnh Bắc Giang – Lạng Sơn. Hệ thống thủy nông Cầu Sơn bao gồm các công trình đầu mối: Hồ Cấm Sơn, đập dâng nước Cầu Sơn, các trạm bơm tưới, tiêu, hệ thống kênh mương và các công trình trên kênh. Hệ thống thủy nông Cầu Sơn nằm giữa hai dòng sông Thương và sông Lục Nam, phụ trách tưới cho 3 huyện và một thành phố gồm: huyện Lạng Giang, huyện Lục Nam (16 xã ở hữu sông Lục Nam), huyện Yên Dũng (8 xã) và một phần Thành phố Bắc Giang. Với tổng diện tích tưới theo thiết kế là 24.140 ha, tiêu cho 68.975 ha (trong đó tiêu bằng động lực là 9.139 ha). Tổng diện tích được tưới là 19.857 ha so với diện tích canh tác là 22.090 ha đạt 80%. Ngoài ra hệ thống còn cung cấp nước cho nhu cầu dân sinh kinh tế khác.
II. Hệ thống công trình thủy lợi trong hệ thống
1. Cụm công trình đầu mối
Hồ chứa nước Cấm Sơn:
– Được xây dựng năm 1966¸1974 tại xã Hoà Lạc – huyện Hữu Lũng tỉnh Lạng Sơn. Với nhiệm vụ cấp nước tưới cho 24.140 ha kết hợp phát điện, chống lũ cho sông Thương.
Hình 1: Đập hồ chứa nước Cấm Sơn
Đập Cầu Sơn
– Đập bằng đá xây, được người Pháp xây dựng trên sông Thương tại vị trí Cầu Sơn từ năm 1898 đưa vào sử dụng năm 1906 (hình 2). Phía thượng lưu đập có hai cống lấy nước vào kênh dẫn tự nhiên để tạo nguồn tiếp nước (hình 3).
Hình 2: Đập Cầu Sơn
Hình 3: Cống 5 cửa trên kênh dẫn
Trạm bơm điện Bảo Sơn
– Được xây dựng tại xã Hương Sơn huyện Lạng Giang, với công suất: 15 máy x 1100m3/h.
Hình 4: Trạm bơm Bảo Sơn
2. Hệ thống kênh mương
– Kênh Tây: Dài 13,34 km, diện tích tưới thiết kế là: 2.479 ha.
Hình 5: Cống đầu kênh Tây
– Kênh Giữa: Dài 35,076 km, diện tích tưới thiết kế là: 8.255 ha.
Hình 6: Cống 5 cửa trên kênh Giữa
– Kênh Yên Lại: Dài 24,6 km, diện tích tưới thiết kế là: 6.840 ha.
Hình 7: Kênh Yên Lại
– Kênh Bảo Sơn: là tuyến kênh của trạm bơm Bảo Sơn. Kênh dài 17,67 km, diện tích tưới thiết kế là 4.742 ha.
Hình 8: Kênh Bảo Sơn
3. Các trạm bơm điện lấy nước trực tiếp từ sông Thương – sông Lục Nam
Ngoài hệ thống kênh chính dẫn nước tưới cho các vùng còn có các hệ thống trạm bơm điện lấy nước trực tiếp từ sông Thương, sông Lục Nam phục vụ tưới với diện tích thiết kế là 4.670 ha.
4. Một số hồ chứa phục vụ tưới
Hồ Suối Nứa: Xây dựng tại xã Đông Hưng huyện Lục Nam nằm trong vùng tưới của hệ thống Cầu Sơn – Cấm Sơn, nhiệm vụ tưới: Ftk = 1070 ha
Hồ Cây Đa: Xây dựng tại xã Đông Phú huyện Lục Nam, nhiệm vụ tưới Ftkế = 350ha.
5. Các công trình cấp nước tưới nội đồng
Các công trình cấp nước tưới nội đồng trọng hệ thống Cầu Sơn – Cấm Sơn gồm các trạm bơm tưới, hồ, hồ đập tưới cho: TP Bắc Giang, huyện Lạng Giang, huyện Lục Nam với tổng diện tích thiết kế là: 4619,1ha.